interviste me Presidentin e ATA-s z. Kliton Gerxhani,
Shkruan: Ervin Qafmolla
Rreth 2.1 milionë vizitorë shkelën Shqipërinë për periudhën janar-gusht 2009. Të paktën kështu thonë shifrat zyrtare. Shifra totale është pak a shumë sa prurjet e turistëve për gjithë vitin 2008, nëse marrim parasysh variantin e fundit zyrtar të korrektuar. Vizitat nga jashtë-brenda vendit kanë arritur pikun për muajt korrik-gusht, kur nga 951 mijë që kishin regjistruar deri në qershor të këtij viti, shifra zyrtare mbërriti në rreth 2.1 milion për dy muajt pasardhës, çka do të thotë se është regjistruar një rritje maksimale prej më shumë se 1.1 milion brenda kësaj periudhe. Sipas Ministrisë së Turizmit, vizitorë të huaj janë 1.4 milion, ndërsa vizitorë me nënshtetësi shqiptare të cilët janë rezidentë në vende të ndryshme 709 mijë.
Rreth 45% e vizitorëve janë nga Kosova. Me ç’duket nga të dhënat e qeverisë, kriza ekonomike botërore, por edhe ajo lokale nuk ka ndikuar në mënyrë drastike – siç pritej nga ekspertë të ndryshëm të ekonomisë, në statistikat e sektorit të turizmit. Të paktën, nuk ka pasur rënie në shifrat zyrtare, pa përjashtuar mundësinë që situata e vështirë ekonomike të ketë ndikuar për keq te vetë rritja, e cila në kushte të tjera mund të kishte qenë më e madhe. Për më tepër, shifra prej 2.1 milion turistësh përkthehet në rreth 2 miliardë euro xhiro, nëse merren parasysh ecuria e përpjesëtimeve “turistë / para” të viteve të shkuara.
Një ndryshim me statistikat është se së fundmi, qeveria ka ndryshuar termin nga “turist” në “vizitor”. Më parë regjistroheshin si turistë edhe vizitorët një-ditorë, edhe ata që vinin në Shqipëri për arsye biznesi, apo emigrantët që ktheheshin 2 javë për të takuar familjet. Në fakt, çdo person jo rezident që kalon kufirin shqiptar, cilado qoftë arsyeja që e sillte në këtë vend dhe koha që ai shpenzonte këtu, konsiderohej automatikisht turist. Me sa duket, formulimi “turist” për çdo njeri që kalonte kufirin mori ngjyrime mjaftueshëm komike në media përgjatë dy viteve të fundit, saqë aktualisht përballemi me një term më modest: “vizitor”.
Ndërkaq, shifrat flasin për rritje të numrit të vizitorëve, dhe logjikisht edhe të të ardhurave në sektorin e turizmit. “Nëse vërejmë rritje në këtë sektor, nuk ndodh si rrjedhojë e investimeve të qenësishme apo politikave të mirëfillta shtetërore, por thjesht si inerci”, thotë Kliton Gërxhani, president i Shoqatës Shqiptare të Turizmit (ATA). Ai vëren se problemi kryesor me turizmin në Shqipëri është trajtimi i tij si sektor dytësor. Në fakt, turizmi kthehet në vëmendjen e publikut vetëm gjatë stinës së verës, përmes publikimit të statistikave të hyrje-daljeve të vizitorëve të ndryshëm edhe pse në të vërtetë aktiviteti turistik shtrihet përgjatë gjithë vitit. Ndërkaq, mundësitë paraqiten të mëdha.
Gërxhani thotë se nuk duhet kurrsesi të shpërfillet fakti që Shqipëria ka rreth 300 kilometra bregdet ranor në Adriatik, i cili aktualisht ka mbetur i pazhvilluar dhe i paorganizuar. “Nëse drejtojmë sytë në vendi si Kroacia, për shembull, ku ekziston një industri e turizmit e organizuar shumë mirë, vërejmë se të ardhurat nga ky sektor llogariten në rreth 9 miliardë euro në vit, kundrejt rreth 9 milionë turistëve që vizitojnë vendin. Ky është një shembull shumë domethënës”, vëren ai. “Nuk po themi që vendi të orientohet 100% drejt turizmit, por është e pafalshme që mundësitë ekzistuese të injorohen, apo më keq, të goditen”, shton presidenti i ATA-s. Ai thotë se në një kontekst të përfitimeve si në afatin e afërt ashtu dhe të largët, shpërfillja e mundësive dhe zhvillimit që ofron ky sektor është mbi të gjitha, joracionale.
Sektori i shpërfillur
Gjatë fushatës elektorale të qershorit të këtij viti, tre partitë kryesore kishin ndër prioritetet e zhvillimit të vendit edhe turizmin. Por kjo nuk është diçka e re. Edhe në vitin 2005, madje edhe në zgjedhjet e vitit 2001, turizmi ishte i pranishëm si sektor tepër i rëndësishëm për zhvillimin e ekonomisë dhe tregut të punës në vend. Edhe strategjitë paszgjedhore të zhvillimit të këtij sektori kanë rezultuar përgjithësisht dokumente që mund të lexohen me kërshëri, por përveç zhvillimit të disa akseve kryesore dhe një numri të papërfillshëm aksesh dytësore, gjithçka tjetër është kufizuar brenda hapësirës së letrës ku janë shtypur këto strategji.
Sipas Gërxhanit, nevojitet një strategji e mirëfilltë dhe realiste e zhvillimit të turizmit shqiptar. “Duhet të kemi parasysh se ndonëse flasim për një treg prej 1.5 miliard euro për vitin e kaluar, Ministria e Turizmit ka një buxhet më të vogël se 1 milion euro. Dhe vetë brenda kësaj ministrie, zëri specifik për turizmin është më i vogli krahasuar me zërat e sektorëve të tjerë, siç janë sporti dhe kultura”, sqaron ai.
Presidenti i ATA-s shton se mungojnë edhe investimet bazë infrastrukturore. “Ndonëse është bërë progres i dukshëm në disa akse kryesore, infrastruktura dytësore vazhdojnë të jenë problem real. Për shembull, Bylisi apo Finiqi janë praktikisht të paaksesueshme për autobusët e turistëve”, vëren Gërxhani.
Ndërkohë ekzistojnë edhe probleme të ndjeshme me karakter rregullator, siç është heqja e sistemit të klasifikimit për hotelet. “Shoqata Shqiptare e Turizmit ka kërkuar që ky rregull të vijë sërish në fuqi, sepse përballë kërkesave të sotme të zhvillimit, nuk mund të vazhdojë të ketë kapitalizëm kaubojsh”, thekson Kliton Gërxhani. Ai thotë se pavarësisht dhe në respekt ndaj kompetencave të pushtetit vendor, duhet të ketë një mbikëqyrjeje më të zgjeruar nga qeverisja qendrore, në mënyrë që të mos ndodhin sërish trauma turistike si Golemi apo Saranda.
Eksperti i sektorit të turizmit, vëren se në plan të parë vjen ndërgjegjësimi në nivel publik dhe institucional. “Për sa kohë nuk ka ndërgjegjësim, ky sektor do të vazhdojë të vuajë. Dhe sa për ilustrim, mjafton të kujtojmë që interesi për turizmin zgjohet vetëm gjatë sezonit veror dhe shuhet me ardhjen e vjeshtës”, thotë Gërxhani.
Problem imazhi
Sipas presidentit të ATA-s, pavarësisht problemeve të shumta që vuan sektori, një ndër mangësitë kryesore lidhet pikërisht me imazhin. Dhe në këtë të fundit ndikojnë një sërë faktorësh të tjerë.
“Faktorë të tjerë që kanë ndikim thelbësor në këtë drejtim janë zinxhirët e hotelerisë ndërkombëtare. Ndonëse në vetvete nuk është e thënë të kenë një impakt direkt të rëndësishëm në ekonominë e vendit, në terma marketingu dhe imazhi, ato janë shumë të rëndësishme”, thotë ai. Sipas Gërxhanit, në Shqipëri, i vetmi emër deri diku gjerësisht i njohur nga operatorët dhe klientët ndërkombëtarë është Sheratoni, ndërsa Mali i Zi, për shembull ka pesë emra të tillë. Ai thekson se shqiptarët arritën të përzënë edhe Club Med-in, i cili ndonëse në vetvete mund të mos kishte ndonjë ndikim thelbësor ekonomik, prapë se prapë do të shërbente si garanci për imazhin dhe mundësitë e vendit në sytë e investitorëve të tjerë ndërkombëtarë. “Dhe ne kemi nevojë urgjente për investime të huaja në turizëm. Aktualisht, pjesa dërrmuese e hoteleve në bregdet ofrojnë vetëm dhoma plazhi. Shtretër, ushqim, televizor dhe plazh. Vetëm kaq. Mungojnë mundësitë e tjera shplodhëse dhe argëtuese. Kjo tregon një mungesë të theksuar vizioni në organizimin e objekteve turistike”, vëren ai.
Prioritetet reale
E vërteta është që në zemër të interesave zhvilluese të vendit është vendosur sektori industrial në tërësi dhe ai energjetik në veçanti. Një sërë projektesh me karakter energjetik janë parashikuar të zhvillohen në të ardhmen e afërt, pa folur edhe për mega-projekte në formë ëndrrash të mbetur sirtarëve, siç është rasti i dëshirës për të ndërtuar një central bërthamor në Shqipëri. Ndonëse ideja e këtij projekti është frenuar të paktën përkohësisht, kryesisht nga shqetësimi i fqinjëve, përfshi dhe faktorë të tjerë, projekte të tjera, siç janë termocentrale të ndryshme janë në zhvillim e sipër. Dhe këto janë kryesisht vepra me një ndotje të ndjeshme në mjedis.
Kliton Gërxhani pranon se prioritet përtej çdo dyshimi është bërë industrializimi i vendit. Por ai shton se nga ana tjetër është e pamundur që, në një vend me madhësinë e Shqipërisë dhe për resurset që ai ofron, këta sektorë të zhvillohen njëkohësisht. Gërxhani thotë se në këtë pikë nevojitet një diskutim i mirëfilltë mbi prioritetet e zhvillimit të vendit, jo thjesht në afatin e shkurtër por brenda një konteksti që përfshin një vizion afatgjatë.
“Së pari, duhet marrë parasysh se disa nga projektet ekzistuese industriale-energjetike janë trashëguar nga qeveritë e mëparshme. Në këtë drejtim përveç interesave afatshkurtra të zhvillimit të vendit, por dhe të palëve të interesuara, pa dyshim, ka ndikuar edhe mungesa e dijes dhe ndërgjegjësimit mbi potencialin turistik”, thotë drejtuesi i ATA-s. Ai vëren se për pasojë sektori turistik shqiptar ka marrë goditje të përsëritura nga zhvillimi i pakontrolluar i industrisë në zona të cilat duhet të kenë turizmin si prioritet. Të paktën në nivel lokal.
“Në këtë kuptim nevojitet ndërgjegjësim më i madh si parakusht jo vetëm për zhvillimin e sektorit turistik por edhe për një menaxhim më të mirë dhe të harmonizuar të burimeve të vendit.
Duhet të jemi të ndërgjegjshëm se pasuritë nëntokësore janë të kufizuara. Gjë që e bën industrinë e rëndë jo të qëndrueshme në afatin e gjatë, ndërsa pikëpyetje mund të ngrihen edhe për të ardhmen afatmesme”, thotë eksperti i sektorit të turizmit.
Ai shpjegon se industria ka kufizime shumë të theksuara në hapësirë, punësim etj. Ndërsa shton se turizmi nuk ka kufizime të kësaj natyre, sepse ka një shtrirje virtualisht të pakufizuar në të gjithë territorin e vendit. Por që kjo të mundësohet, nevojiten të ndërmerren hapa thelbësorë, jo vetëm nga sipërmarrësit e sektorit por dhe nga institucionet shtetërore përkatëse.
Sipas Gërxhanit, burimet e tjera si natyra, dielli e deti janë të pakufizuara. Ai sqaron se si rrjedhojë, avantazhet e turizmit ndaj industrisë janë shumë të mëdha. “Më së paku, turizmi sjell rreth 1-2 milionë konsumatorë të tjerë në tregun vendas, nëse i referohemi një mesatareje të prurjeve vjetore. Nëse kemi rreth 1.5 miliard euro të hyra nga turizmi, pa pasur asnjë lloj ndihme në vite, është e paimagjinueshme që të goditet ky sektor dhe të rrezikohet ky burim shumë i rëndësishëm të ardhurash në ekonomi”, përfundon Gërxhani.
No comments:
Post a Comment