"A ka shprese turizmi i Durresit?" - Gazeta Shqip, 10/12/2011

Të ulesh sot të shkruash diçka pozitive për turizmin e Durrësit është jo e lehtë. Këtu e kam fjalën kryesisht për zonën e Plepave, Shkëmbit të Kavajës dhe Golemit, pra zonën më të dëmtuar nga ndërtimet kaotike. Për një profesionist turizmi kjo bëhet akoma edhe më e vështirë, sepse diskutimi duhet të bazohet mbi vizionin e zhvillimit turistik të kësaj zone dhe jo lustra politike e mediatike sa për të kaluar radhën. Personalisht ndjej edhe një detyrim moral për t’u ulur dhe menduar alternativat e mundshme të zhvillimit të turizmit të kësaj zone, sepse jam pjesë e shumicës së njerëzve që e kanë kritikuar fort këtë zhvillim të deritanishëm të zonës së Durrësit, duke e marrë madje edhe për shembull si modelin me të keq të zhvillimit të një zone turistike i cili nuk duhet të përsëritet në zonat e tjera. Kam parasysh këtu sidomos modelin e Golemit nga i cili ka dal edhe termi negativ “Golemizim”. Pra nuk do të doja të bëja pjesë në grupin e atyre njerëzve të cilët pasi e keqpërdorin një destinacion të tillë për interesat e tyre, e flakin atë si limon i shtrydhur nga i cili nuk mund të nxjerrësh me përfitim, dhe për të cilin nuk duan të flitet më. Që të jem i qartë që në fillim: unë i ngelem idesë se Durrësit dhe sidomos zona e Golemit, ka nevojë për një zgjidhje radikale nëse do që të ketë një rinovim të plotë të produktit, për të filluar një cikël të ri të qëndrueshëm. Zgjidhje të cilën e kam përmendur edhe më parë në media, si modelet në Spanjë apo Portugali, ku ndërtime të tëra të shëmtuara dhe jo produktive u rrafshuan dhe mbi to u ngritën resorte të mëdha të qëndrueshme, ku bizneset e ligjshme të mëparshme u bënë bashkëortakë. Kurse me ketë shkrim dua të hedh disa mendime se si mund të shtohet jeta e këtij produkti me shumë më pak ndryshime, por e përsëris, pas disa kohësh, zgjidhja radikale do të ngelet si e vetmja alternativë.

Ketë vit turizmi shqiptar i plazhit përjetoi për herë të parë një rënie të ndjeshme me rreth 20-30% sipas burimeve të marra nga bizneset. Dy faktorët kryesorë negativ të cilët e shkaktuan këtë rënie qenë zgjedhjet lokale të Majit të cilat penguan marrjen e masave për sezonin e plazhit dhe krijuan një atmosfere të tensionuar politike, dhe liberalizimi i vizave që solli edhe një rrjedhje të konsiderueshme të tregut vendas drejt Greqisë, Italisë, Spanjës etj. Ndërkohë parashikimet e rritjes ekonomike në botë për 2012 nuk janë shumë pozitive. Frika e një krize në Eurozonë dhe e një recesioni të mundshëm të SHBA-së kanë ndikuar edhe uljen e parashikimit të rritjes së industrisë së turizmit për 2012 nga WTTC (Këshilli Botëror i Turizmit dhe Udhëtimit) nga 5% në 3%. Kjo situatë e përforcon faktin që ne jemi të detyruar t’i kthejmë sytë nga tregu turistik vendas ose shqipfolës.

Duke qenë destinacioni më lehtë i arritshëm, 30 min larg nga Aeroporti dhe duke pasur portin kryesor në vend, me plazhe ranore rreth 30 km të Gjirit të Durrësit (dhe po kaq të Gjirit të Lalëzit) pra me një potencial shumë të madh zhvillimi turistik, Durrësi ka qenë për fat të mirë dhe të keq eksperimenti i parë i turizmit të plazhit në vend. Kjo bëri që pas viteve 90’ por sidomos pas viteve 2000’ në Gjirin e Durrësit të lëshohej babëzia e të ashtuquajturve ndërtues të rinj që masakruan pyllin e ndërtuan kulla të shëmtuara vertikale, pa asnjë lloj kriteri teknik apo estetik, duke shënuar rekordin sot në pallate 20-30 katëshe 10 m larg bregut! I gjithë ky përdhunim i pasurisë sonë kombëtare, dhe mbi të gjitha i turizmit shqiptar, u bë për fat të keq me bekimin e politikës lokale dhe qendrore. Sot si për të fshehur mëkatin e saj dhe për të konfirmuar dritshkurtësinë në vizion ndaj turizmit, kjo politik i ndërtoi një rrugë me ndarëse të pakalueshme mes për mes asaj zone duke i falimentuar përfundimisht bizneset larg detit, dhe duke lënë me pak shpresë vetëm bizneset në krahun e detit, por edhe atë e izoluan vizualisht sikur nuk duan ta shohin me mëkatin që kanë bërë.

Disa faktorë të tjerë që ndikojnë në largimin e tregut turistik nga Durrësi (por jo vetëm) gjatë verës janë edhe ndotja e madhe e ujërave të zeza të cilët shkarkohen në det, ndotja nga plehrat, ndotja nga ndërtimet e pambaruara, ndotja akustike dhe vizuale, trafiku i rënduar, mbipopullimi me njerëz, mungesa e shërbimeve profesionale, mungesa e alternativave të argëtimit përveç plazhit ushqimit dhe fjetjes etj. Dhe kjo ndodh kryesisht gjatë korrikut dhe gushtit. Ndërkohë jashtë kësaj periudhe vizitorët pothuajse zhduken fare, dhe këtu fillon edhe shansi i këtij destinacioni nëse shihet nga një këndvështrim krejt tjetër nga ai tradicional i plazhit.
Mund të tingëlloi si paradoks por unë besoj se Durrësi ka një potencial më të madh turistik jashtë sezonit sesa gjatë dy muajve të verës. Duke mos pasur njerëz, ndotjet pothuajse reduktohen në minimum; nuk ka pothuajse fare ndotje të ujërave të zeza, ka me pak plehra, nuk ka trafik dhe është një qetësi absolute ku për herë të parë mund të shijosh zhurmën e dallgëve të detit. Shumica e bizneseve “të rastësishme” turistike mbyllen, dhe rrinë hapur vetëm bizneset që e kanë lidhur jetën me turizmin. Pra le të themi, për tregun e Tiranës, i cili punon 5-6 ditë të javës dhe është çdo fundjavë në dilemë se ku mund të çlodhet, larg zhurmës, trafikut, ndotjes së ajrit, mungesës së parqeve dhe gjelbërimit, Durrësi duhet të kthehet natyrshëm në alternativën e parë që të kënaqë këtë treg. Thelbi i këtij produkti duhet të jetë QETËSIA dhe ÇLODHJA, pra pushime relaksi me familjen.

Kush janë pikat e forta apo avantazhet? E para, hotelet që janë të hapura janë ato hotele të cilët kanë krijuar një përvojë në menaxhim, ndryshe nuk do e përballonin dot mbajtjen hapur të biznesit të tyre gjithë vitin, pra do të ishin sezonal. Kjo jep një garanci që shërbimi do të jetë më i miri që ajo zonë ofron sot për sot. E dyta, shumica e këtyre hoteleve ose e kane filluar biznesin e tyre si restorante ose kane punësuar kuzhinier me shumë përvojë, pra edhe ushqimi është nga më të mirët dhe kjo ngelet një nga pikat më të forta të turizmit shqiptar. E treta, shumë prej këtyre hoteleve kanë një hapësirë të pranueshme, gjelbërim dhe shpesh herë edhe pishina, për të krijuar një ambient të qetë e të bukur në buzë të detit ku mund të shijosh një pije, ushqimin apo ku edhe mund të lexosh i qetë një libër. E katërta, janë mbi 30 km plazh që janë krejt bosh për të shëtitur i qetë me familjen, apo për të vrapuar. E pesta, megjithë kusuret e veta, gjeografikisht Durrësi ngelet po aty, 40 km ose 30 minuta larg, distancë kjo më e vogla e mundshme për të shkuar diku në fundjavë për tregun gati 1 milionësh të Tiranës, si dhe pika më e afërt e plazhit për tregun 2.5 milionësh të Kosovës që me rrugën e re është 2-3 orë larg. Dhe e fundit, e gjithë kjo me një kosto minimale.

 Kush janë pikat të cilat duhen ndryshuar apo përshtatur për të tërhequr ketë treg jashtë sezonit? E para, bizneset duhet t’i përshtaten nga ana manaxheriale 100% një tregu të tillë, tregut të fundjavës pra, i cili ka shumë pak pika të përbashkëta me tregun e plazhit. Ky treg mund të jetë ditor dhe në ketë rast ka nevojë të kalojë vetëm një drekë të këndshme, ose me një apo dy netë fjetje, pra që vjen të premten dhe ikën të dielën (kjo e fundit duhet të jetë edhe synimi kryesor që duhet të arrijnë këto biznese). E dyta, çmimet e fjetjes duhet të jenë sa më të ulëta, mundësisht në kosto, që të mos jenë pengesë për këtë treg sidomos në prezantimin e parë të këtij produkti, dhe të ketë oferta të ndryshme për fëmijë. Fitimi në këtë rast duhet të llogaritet tek ushqimi dhe shërbimet e tjera. E treta, është e domosdoshme të investohet në shërbime shtesë relaksi dhe argëtimi, si pishina të mbyllura për të rritur dhe fëmijë, qendra SPA, sauna, banjo turke, jacuzzi etj. (ose turizmi i shëndetit dhe i mirëqenies), argëtime ne salla të mbyllura si bowling, bilardo, pingpong, salla lojërash, etj të cilat i mbajnë klientët të angazhuar në rastin e një kohë jo të mirë, por edhe fusha tenisi, minigolfi, kënde lojërash për fëmijë, biçikleta etj për aktivitete ne ambient të hapur në rast se koha është e mirë.

Në kushtet e sotme kur pallatet-hotele janë kurriz me kurriz kjo duket pothuajse e pamundur, por jam i sigurt se nëse tregu vendas do i rikthehet Durrësit nga shtatori ne qershor, pra për 10 muaj në vit, hotelet e suksesshme do të jene të interesuara të blejnë objektet dhe hapësirat përreth për t’u zgjeruar dhe shtuar shërbimet e munguara. E katërta pushteti lokal duhet absolutisht të pastroj çdo mbeturinë në atë zonë si dhe plazhin në mënyrë periodike, gjë të cilën e ka me të lehtë sepse ngarkesa e ndotjes është e vogël. Dhe e fundit një nga çelësat kryesor të suksesit të kësaj “ringjallje” produkti është marketingu. Nevojitët një marketing i mirëmenduar me karakter sensibilizues por edhe specifik për këtë produkt, në mediat lokale por edhe ato Kosovare, nga privatët por mbi të gjitha nga Bashkia, Prefektura dhe Ministria e Turizmit ose AKT.  Nëse shqiptarët do të informohen për një fundjavë në Durrës me kushtet e mësipërme do paguajnë 1/3 e asaj që paguajnë ne hotelet e Budvas, besoj se zgjedhja se ku mund të kalohet fundjava nuk do të jetë më e vështirë.

I vendosur në trajektoren e Ciklit të Jetës së Produktit Turistik të teorisë së Butler-it, Durrësi është sot për mendimin tim, për fat të keq, i pari produkt turistik në vend në “vdekje” apo rënie. Ky vizion nëse do realizohet në praktikë (me pak kosto financiare, por shumë vullnet nga të gjitha palët) do përbëjë kthesën pozitive  të kësaj zone në këtë trajektore, pra “rigjallërimin” e shumëpritur nga të gjithë deri në një afat të dytë kur të gjithë të jenë gati për një zgjidhje afatgjatë. E sigurt është që bizneset që do investojnë në kohë për t’i paraprirë adaptimit të turizmit të fundjavës, në mos do përfitojnë investimin e tyre mbrapsht po në kohë, do jenë pjesë e projektit të së ardhmes së zhvillimit turistik të kësaj zone.
Për arsyet qe përmenda në fillim të këtij shkrimi, ky model iu dedikua pjesës më të dëmtuar të turizmit të Durrësit. Por kjo nuk do të thotë se kjo nuk mund të aplikohet për zona të tjera turistike shqiptare me adaptimet përkatëse sipas karakteristikave të zonës.

Kliton Gërxhani

Ekspert Turizmi